SGK hesaplıyor, işveren karşılıyor

Çalışan ve işverenleri ilgilendiriyor. Çalışana ödeme yapılıyor. Sigortasız işçi çalıştıran işveren iş kazası geçiren çalışanın tüm giderlerini karşılamak zorunda. Kanuna göre, 4/a (SSK) statüsünde çalıştırılan kişilerin işe başlamadan önce Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) sigorta giriş bildirimlerinin yapılması gerekir. Ancak, inşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde işe giriş bildirgesi, "çalışmaya başladıkları gün" de verilebiliyor. Söz konusu üç istisna sektör dışındaki işyerlerine bir sosyal güvenlik denetmeni denetlemeye gittiği zaman, işyerinde o an bulunan herkesin sigortalı olması gerekir. Aksi takdirde idari para cezası uygulanır. İşverenin, "İşçi çalışmaya bugün başladı, sigorta girişini de bugün yapıyoruz" deme imkânı yoktur.

Türkiye'de sigortasız işçi çalıştırmanın yaygın olduğu bir gerçek. Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) verilerine göre, ortalama her 3 işçiden 1'i sigortasız, yani kayıt dışı çalışıyor. Her gün yüzlerce iş kazası meydana geliyor. Bunların kimi ölümle, kimi sakatlanmayla sonuçlanıyor.

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, iş kazası konusunda işçilere bazı haklar tanıyor. Sigortalı olup olmadığına bakılmaksızın iş kazasında yaralanan işçinin tüm sağlık giderleri SGK tarafından karşılanıyor. Raporlu olduğu dönemde işçiye geçici iş göremezlik geliri bağlanıyor, yani rapor parası ödeniyor.

Meslekte kazanma gücünü yüzde 10 veya daha fazla kaybeden işçiye, bu durum devam ettiği sürece sürekli iş göremezlik geliri bağlıyor. İşçi hayatını kaybederse eşine, çocuklarına (koşulları sağlıyorsa anne babasına) ölüm geliri bağlanıyor.

İŞ KAZASI OLDUĞUNU BİLDİRİN

İşverenin iş kazasını o yerdeki yetkili kolluk kuvvetlerine derhal, SGK'ya da en geç kazadan sonraki 3 işgünü içinde bildirmesi gerekir.

Sigortasız çalıştırılan işçinin iş kazası geçirmesi, aşağıda anlatacağım gibi işverene çok ağır yük getirdiği için işveren bildirim yapmaktan kaçınabilir. Hatta işçiyi veya ailesini "Kendi aramızda halledelim" şeklinde ikna etmeye çalışabilir.

Böyle bir teklifi kabul eden işçi ve ailesi mağduriyet yaşayabilir, yasal haklarını alamayabilir. Bu nedenle, sigortasız çalıştırılırken kaza yapan işçi veya işçinin ailesi iş kazasını yetkili kolluk kuvvetlerine ve SGK'ya mutlaka bildirmelidir. İşverenin bildirip bildirmediğini beklemeye, öğrenmeye çalışmaya gerek yok.

İŞVERENİN KUSURU OLMASA DA SORUMLU TUTULUR

Sigortalı bir işçi iş kazası geçirdiğinde, işverenin kusurlu olup olmadığına, kaza olmaması için zamanında gerekli tedbirleri alıp almadığına bakılıyor. Kusuru varsa kusuru oranında sorumlu tutuluyor. Kusuru yoksa işverenin hiçbir sorumluluğu olmuyor.

Ancak, sigortasız bir işçi iş kazası geçirdiğinde işveren yüzde 100 kusurlu kabul ediliyor. Yüzde 100 kusurlu sayılan işveren ağır yaptırımlar ile karşı karşıya kalıyor.

SİGORTASIZ İŞÇİ ÇALIŞTIRAN İŞVERENE AĞIR FATURA ÇIKAR

SGK, iş kazası dolayısıyla işçiye yaptığı tüm sağlık harcamaları ile raporlu olduğu dönemde verdiği geçici iş göremezlik ödeneğini işverenden alır. İşverene sigortasız işçi çalıştırdığı için idari para cezası uygular. İşveren, sigortalı işçileri için bir yıl boyunca 5 puanlık prim indiriminden yararlanamaz. Örneğin işyerinde 10 işçi çalışıyorsa, işveren bu işçilerin toplam brüt ücretinin yüzde 5'i oranındaki prim indiriminden bir yıl boyunca mahrum kalır.

İşçi sakat kalırsa, meslekte kazanma gücünü yüzde 10 ve daha fazla oranda kaybederse bu durumu devam ettiği müddetçe sürekli iş göremezlik geliri verilir. İşçi daha sonra yeniden bir işte çalışmaya başlasa bile sürekli iş göremezlik gelirini almaya devam eder.

İşçi işe başladığı ilk günde bile iş kazası nedeniyle hayatını kaybederse eşi ve çocukları ile koşulları sağlayan anne babasına ölüm geliri bağlanır.

SGK, sürekli iş göremezlik geliri ve ölüm gelirinin bugünkü tutarını hesaplayarak işverenden tahsil eder. İşveren bu durumda yüz binlerce liraya ulaşan çok yüksek tutarlarda borçla karşı karşıya kalır. Böyle bir ceza birçok işletmeyi ve işvereni iflas ile karşı karşıya bırakabilir. Bu riskten korunmak için işletmelerin sigortasız işçi çalıştırmaktan kaçınması gerekir.