BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ ve SON YASA

Anayasa, bir toplumdaki bireylerin kendi arasında yaptığı bir toplumsal sözleşmedir;  yönetenin, erk sahibi olanın değil, yönetilenin, yöneten karşısında güçsüz konumdaki vatandaşın haklarını gözetir.

Bu nedenle, anayasal hükümlere uygun davranma görev ve sorumluluğu, temelde, yönetene, erk sahibine aittir.

Anayasayla, vatandaşın temel hak ve özgürlükleri korunur: Sağlıklı ve güvenli yaşama, vücut bütünlüğü, adalet, eğitim, bilgi edinme ve düşünce oluşturma, bilgiyi ve düşünceyi açıklama ve yayma, eleştirme, iletişim, seyahat, seçme ve seçilme hakkı gibi…

Temel hak ve özgürlüklerin gözetilmesi ve korunması, güvenli, dayanışma, barış ve adalet içinde yaşayan bir toplumun yaratılması içindir.

Anayasalar, kendi içeriğindeki ilkelere ve kurallara aykırı tasarruflara karşı, dengeleme-denetleme mekanizmaları öngörür. Yasama, yürütme ve yargı erklerinin ayrılması (güçler ayrılığı) bunun ifadesidir.

Demokratik ülkelerde, dengeleme-denetleme mekanizmaları içinde basın ve yayın kuruluşları da yer alır. 

Düşünce özgürlüğünün yansıması ve teminatı olan basın ve yayın kuruluşları, vatandaşın, gerçek ve doğru bilgiye erişimi, gerçek habere ve bilgiye dayanan düşünce oluşturması ve seçme hakkını layıkıyla yerine getirebilmesi, dolayısıyla, demokrasi için  vazgeçilmezdir. Bu işlevi hakkıyla yerine getirebilmesi basın ve yayın kuruluşlarının özgür ve tarafsız olmasına bağlıdır.  

Anayasamızda da, haber alma ve verme, basın ve yayım yoluyla görüş ve kanaat açıklama özgürlüğünü sağlamaya yönelik hükümler bulunmaktadır. Örneğin, Anayasa’nın “düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti” başlığını taşıyan 26’ncı maddesinde şu hüküm vardır: “Herkes, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet Resmî makamların müdahalesi olmaksızın haber veya fikir almak ya da vermek serbestliğini de kapsar.”Anayasa’nın 28’inci maddesinde de, “basın hürdür, sansür edilemez. (…) Devlet, basın ve haber alma hürriyetlerini sağlayacak tedbirleri alır” şeklinde hükümler bulunmaktadır. Bu hükümlerin varlığına karşın, ülkemizde, vatandaşın haber alma özgürlüğünün sağlanabildiğini söyleme olanağı yoktur. Bunda, basın ve yayın kuruluşlarının büyük kısmının, hem nesnel hem öznel olarak, tarafsız ve bağımsız olmamasının payı büyüktür. Araştırma ve incelemeye dayalı olarak, tarafsız ve bağımsız yayın yapmaya çalışan, az sayıdaki yayım kuruluşları ve mensuplarının ise, özellikle, bazı tasarruflarla   sınırlandığı ve sessizleştirilmeye çalışıldığı gözlenen bir husustur. 

Bu ortamda, yeni ve kaygılandırıcı bir gelişme daha yaşandı dün. Toplumda “sansür yasası”, “dezenformasyon yasası” olarak da adlandırılan, özgün adı ise, “Basın Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” şeklinde olan kanun teklifi, etkin muhalefete karşın TBMM’de kanunlaştı. Gerekçesinde “yalan haberle mücadele” için getirildiği belirtilen kanunun belli maddelerinin, muhalefetçe, Anayasa’nın, 26’ncı ve 28’inci maddeleri dahil olmak üzere, bir çok maddesine aykırı olduğu iddia ediliyor. Belli ki, kanun, Resmi Gazete’de yayımını izleyerek Anayasa Mahkemesi’ne taşınacak.

Kanunun 29’uncu maddesiyle ilgili birkaç yorum ve değerlendirme yapmak isterim. Söz konusu maddeyle, Türk Ceza Kanunu’na “halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” başlığını taşıyan 217/A numaralı madde eklenmiş ve yeni bir suç ihdas edilmiştir.  Eklenen söz konusu madde hükmü şu şekildedir: “Madde 217/A- (1) Sırf halk arasında endişe, korku veya panik yaratmak saikiyle, ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu düzeni ve genel sağlığı ile ilgili gerçeğe aykırı bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli şekilde alenen yayan kimse, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır. (2) Suçun, failin gerçek kimliğini gizlemek suretiyle veya bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkraya göre verilen ceza yarı oranında artırılır."

Maddede, “gerçeğe aykırı bilgi”,“halk arasındaendişe, korku veya panik yaratmak saiki (amacı)” “kamu barışını bozmaya elverişli şekilde yaymak” şeklinde deyim/ibareler yer almakla birlikte, bunlar, tanımlanmamış ve muğlak bırakılmıştır. Bu muğlaklık, bizce, ilkin, kanun yapma tekniğine aykırıdır. Daha da önemli ve kaygı verici olan husus, belirtilen muğlaklığın, farklı,  belirsiz, yere,  duruma, koşula ve kişiye göre değişebilecek tasarruf ve uygulamalara kapı aralamasıdır. Güçler ayrılığı ilkesinden ve uygulamasından ciddi şekilde uzaklaşmış ülkemiz uygulamalarını dikkate aldığımızda, bu muğlaklık, düşünce ve ifade özgürlüğü ve  vatandaşın hukuk güvenliği bakımından ciddi bir tehlikedir.

Seçime çeyrek kala gündeme gelen bu yasa, umalım ki, yönetime muhalif sesleri kısmak suretiyle vatandaşın gerçek bilgiye ulaşımını engellemek için çıkarılmamış olsun. Aksi takdirde, önümüzdeki seçimlerin meşruluğunu çok tartışırız!